Gdy natura zawodzi
Lekarze są zdania, że starania trwające do roku nie są powodem do niepokoju. Jeśli para jest młoda, kobieta nie ma jeszcze 30 lat można ten okres wydłużyć. Jeśli mamy do czynienia z mamą która już ten wiek przekroczyła, nie warto zwlekać z rozpoczęciem diagnostyki. Z wiekiem jakość komórek jajowych się obniża, zmniejsza się ich liczba, wzrasta prawdopodobieństwo różnych zaburzeń. Przy dłużej trwającym leczeniu może się okazać, że tego czasu aktywności jajników przyszłej mamie może po prostu zabraknąć.
Do lekarza on i ona
Bardzo krzywdzącym i niesprawiedliwym stereotypem było do niedawna myślenie, że wina za brak dziecka leży po stronie kobiety. Tymczasem bardzo często okazuje się, że przyczyną jest np.: złej jakości nasienie. Dlatego bardzo ważne jest, by u lekarza stawili się zarówno kobieta, jak i mężczyzna.
Pierwsze kroki
Pierwsza wizyta opiera się przede wszystkim na starannym wywiadzie. Lekarz zapyta cię o cykl, jego długość, bóle podczas miesiączkowania, plamienia między miesiączkowe, przebyte choroby i zabiegi ginekologiczne, bóle przy i po stosunku, przebyte infekcje. Przeprowadzone zostanie również badanie dwuręczne i USG przez pochwę. W takim badaniu lekarz będzie mógł wykluczyć przeszkody natury anatomicznej, czyli np.: tyłozgięcie macicy, wady w budowie jajowodów, przegrodę macicy.
W dalszej kolejności zostaną zlecone następujące badania:
- posiew bakteryjny u obojga partnerów, by wykluczyć infekcje (chlamydia, rzeżączka, grzybica narządów rodnych)
- HSG – prześwietlenie dróg rodnych z użyciem środka kontrastowego
- badanie USG po podaniu soli fizjologicznej z użyciem cewnika inseminacyjnego
- histerokopia – pozwala pobrać wycinki do badania histopatologicznego
- laparoskopia – pozwala wykryć nieprawidłowości w jamie brzusznej
Zajście w ciążę utrudniają też choroby pozornie nie mające wpływu na układ rozrodczy: cukrzyca, anoreksja, otyłość, choroby tarczycy. Także nadużywanie alkoholu, nikotyny, silny, wyniszczający wysiłek fizyczny mogą zaburzać płodność.
Inne choroby
Endometrioza
Nazwa tej choroby pochodzi od słowa „endometrium”, co oznacza śluzówkę macicy. Tkanka ta co miesiąc narasta, złuszcza się w czasie cyklu miesiączkowego. Przy endometriozie kawałki endometrium przedostają się do innych części ciała i podlegają takiemu samemu cyklowi, jak właściwa śluzówka w macicy. Powoduje to krwawienia i złuszczanie w jamie brzusznej – jajnikach, jajowodach, otrzewnej macicy. Endometrioza utrudnia zagnieżdżenie się zarodka w macicy. Nierzadko prowadzi do stanów zapalnych, niedrożności jajowodów, czy uszkodzenia jajników.
Zespół policystycznych jajników
Zespół policystycznych jajników (angielski skrót: PCOS – Polycystic Ovary Syndrome) występuje u 4-6 proc. kobiet w wieku rozrodczym. Statystyki wskazują, iż w 73 proc. przypadków jest najczęstszą przyczyną niepłodności, zaś nie leczony może być przyczyną nowotworu błony śluzowej macicy.
PCOS (zespół policystycznych jajników) bywa określany również jako zespół wielotorbielowatych jajników, drobnotorbielkowatych jajników lub zespół Steina-Leventhala. To choroba o podłożu genetycznym. W rodzinie aż 50 proc. matek i sióstr może być nią dotkniętych. Istotą schorzenia jest destrukcja tkanki jajnika wywołana niedojrzałymi pęcherzykami Graffa, których rozwój został zatrzymany przed uwolnieniem komórki jajowej. W chorym jajniku nie dochodzi do powstania ciałka żółtego, a w miejscu zaniku licznych pęcherzyków tworzą się torbiele widoczne w badaniu USG.
Mięśniaki macicy
Mięśniaki macicy to kolejne dość częste przyczyny kobiecej niepłodności. To łagodne guzy , nazywane również włókniakami. Lekarze oceniają, ze u ok. 20 – 25 proc. kobiet między 30. a 50. rokiem życia występuje jeden lub więcej włókniaków. Mięśniaki powodują długotrwałe miesiączki, trudności w zajściu w ciążę, poronienia. Sprzyjają im zaburzenia hormonalne i skłonności genetyczne
Niewydolność jajników
W przypadku przedwczesnej niewydolności jajników dochodzi do przedwczesnego wyczerpania zasobu pierwotnych pęcherzyków w jajnikach (może to być spowodowane np. terapią przeciwnowotworową, czynnikami immunologicznymi). Co prawda naukowcy ostatnio zaczęli dowodzić, że ilość pęcherzyków w jajnikach nie jest dana raz na zawsze, ale mogą się one tworzyć na nowo, jednak ta teoria wymaga dalszych badań.
Hiperprolaktynemia
Wysokie stężenie prolaktyny w organizmie kobiety może spowodować zaburzenia jajeczkowania, brak miesiączki i trudności z zajściem w ciążę. Prolaktyna oddziałuje również bezpośrednio na gonady, powodując zmniejszenie wydzielania u kobiet progesteronu (niewydolność ciałka żółtego).
Badania dla niego
Równolegle z diagnostyką kobiety należy wykonać badania nasienia u mężczyzny. Za jakość spermy odpowiada w znacznym stopniu tryb życia: nienoszenie ciasnych spodenek, umiarkowane spożywanie alkoholu, ograniczenie nikotyny, ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym (nie trzymanie laptopa na kolanach, komórki w kieszeni spodni), stres, zażywanie leki, czy problemy natury anatomicznej: wnętrostwo, żylaki powrózka nasiennego.
By wykluczyć powyższe schorzenia, lekarz zleci:
- Badania jakości nasienia
- Badanie urologiczne
- Badania wydzielania hormonów
- Badanie bakteriologiczne
- Test po stosunku, pokazujący, jak zachowują się plemniki w śluzie szyjki macicy
Zaburzenia odporności
Niekiedy przyczyną niepłodności są zaburzenia układu odpornościowego. Zaburzenie to polega na tym, że organizm wytwarza przeciwciała, które niszczą komórki rozrodcze własne lub partnera.
Przeciwciała mogą atakować komórki jajowe u kobiety, co nie dopuszcza w ogóle do owulacji, mogą one też zwalczać męskie plemniki. Z kolei u mężczyzn przeciwciała mogą niszczyć własną spermę. W diagnostyce stosuje się testy immunologiczne (CBA, MLR). Dodatkowo u kobiet bada się śluz szyjkowy po stosunku, a u mężczyzn nasienie, by wykluczyć istnienie przeciwciał przeciwplemnikowych. W surowicy krwi oznacza się przeciwciała IgG, IgM, IgA.
Zdjęcie: Shutterstock.