Prawdziwa alergia pokarmowa wywołuje zazwyczaj natychmiastową reakcję po spożyciu produktu z alergenem.
Objawy alergii pojawiają się po kilku sekundach lub minutach. W niektórych przypadkach mogą być śmiertelnie niebezpieczne.
Nietolerancja pokarmowa objawia się reakcją, która pojawia się o wiele później. Niekiedy po kilku godzinach, czy nawet po kilku dniach. Reakcje te dotyczą najczęściej procesu trawienia. Objawy nietolerancji pokarmowej mogą wywoływać nieprzyjemne i uciążliwe dolegliwości, czasami prowadzić do niedożywania, ale nie stanowią zagrożenia dla życia.
Jak często występują alergie i nietolerancje pokarmowe?
Alergia pokarmowa dotyka około 2 do 6 procent dzieci i 1 do 2 procent dorosłych. U około 75 procent dzieci wraz ze wzrostem alergie znikają, jednak mogą pojawić się inne podobne schorzenia (choroby atopowe), jak np. astma, egzema, katar sienny, czy nieżyt nosa.
Jakie alergie pokarmowe i nietolerancje występują najczęściej?
Produkty spożywcze, które uczulają najczęściej to: jajka, mleko krowie, orzechy, żyto, gluten, ryby, owoce morza, owoce cytrusowe, pomidory, sezam i soja. W przypadku dziecka z alergią lub nietolerancją łatwo o niedobory. Dlatego usuwając z jadłospisu uczulające produkty należy zastąpić je artykułami o podobnej wartości odżywczej.
Jak objawia się alergia pokarmowa? Jakie są objawy nietolerancji pokarmowej?
Najczęstszymi objawami alergii pokarmowej są wysypka na skórze (jak przy pokrzywce), swędzący i spuchnięty język i wargi, psikanie, zatkany lub cieknący nos (jak przy katarze siennym, choć tu mówimy o nieżycie nosa), trudności z oddychaniem i kaszel.
Nietolerancja pokarmowa objawia się bólami brzucha, kolkami, uczuciem pełności, wzdęciami, biegunką, czasami wymiotami. Niekiedy pojawia się też migrena, zaczerwienienie i pieczenie skóry.
Opisane objawy występują też w przypadku wielu innych chorób, stąd też jest niezwykle ważne, by diagnoza została postawiona przez lekarza, tak by dziecko mogło być odpowiednio prowadzone.
Silne alergie pokarmowe
Wstrząs anafilaktyczny to najcięższa postać alergii pokarmowej, która w skrajnym przypadku może być śmiertelna.
Objawy:
złe samopoczucie
pobladnięcie
świąd dłoni i stóp ogarniający całe ciało
utrata przytomności
płytki i szybki oddech
wymioty
biegunka
zanikające tętno
znacznie obniżone ciśnienie tętnicze
Klasyczny przebieg wstrząsu anafilaktycznego obejmuje narastające duszności, uderzenia gorąca, osłabienie, obrzęki (twarz, błony śluzowe) i wysypki (szyja, twarz). Konsekwencją są trudności przy połykaniu i napady astmy oskrzelowej. U około 80–90 proc. chorych objawy rozwiniętego wstrząsu poprzedza pojawienie się zmian skórnych, na przykład wysypki (tzw. pokrzywki) po przyjęciu jakiegoś pokarmu lub leku. Dziecko może być blade, mieć wilgotną skórę. Im wcześniej pojawiają się pierwsze alergiczne reakcje, tym cięższy jest ich przebieg. Objawy ujawniają się najczęściej w kilka minut lub nawet sekund po kontakcie z alergenem i zwykle samoistnie ustępują. Zdarzają się także nawroty, tak zwane późne reakcje pojawiające się do 72 godzin od pierwszego wstrząsu – najczęściej po 8–12 godzinach (u około 1 proc. chorych).
W przypadku dzieci każda tak silna reakcja alergiczna wymaga konsultacji lekarskiej. W najcięższej postaci wstrząs anafilaktyczny może prowadzić do utraty świadomości i w rzadkich przypadkach mieć śmiertelne skutki.
Oprócz leków, ukąszeń os i pszczół i lateksu wstrząs anafilaktyczny mogą wywoływać pokarmy, a nawet ich śladowe ilości. Niemal każdy z nas słyszał o alergii na orzechy. Najczęściej alergizującymi pokarmami są w przypadku dzieci jajka, mleko i orzechy, u dorosłych: ryby, owoce morza i orzechy.
Jak diagnozowane są alergie i nietolerancje pokarmowe? Jakie testy wykrywają alergię pokarmową?
Alergię diagnozuje się za pomocą testów skórnych i testu z krwi. Polegają one na zidentyfikowaniu w organizmie substancji IgE, która występuje jedynie, kiedy mamy do czynienia z alergią.
Test skórny
Kroplę alergenu nanosi się na przedramię lub plecy, po czym nakłuwa się skórę. Jeśli po 15-20 minutach pojawi się zaczerwienienie i bąbel, świadczy to o uczuleniu. Zasada testów kontaktowych na alergeny pokarmowe jest taka sama jak testów w alergii chemicznej, tzn. wymagany jest dłuższy kontakt alergenu ze skórą; pierwszy odczyt następuje po 48 godzinach, drugi – po kolejnych 48.
By odczyt był miarodajny nie można zażywać leków antyhistaminowych. Test skórny zazwyczaj przeprowadza się u alergologa lub dermatologa.
Test z krwi
Polega na oznaczeniu przeciwciał IgE dla głównych alergenów pyłkowych, roztoczowych, pleśniowych i zwierzęcych. Najczęściej wykonuje się je dzieciom poniżej 3. roku życia oraz osobom, które mają tak silną alergię, że muszą brać cały czas leki antyhistaminowe (7-14 dni przed testami skórnymi trzeba je odstawić). Wskazaniem są też nasilone alergiczne zmiany skóry oraz rozbieżność między wynikiem testów skórnych i wywiadem. Próbka krwi jest wysyłana do laboratorium i po 10-14 dniach otrzymuje się wyniki w skali od 1 do 4 lub 1-6.
Wyniki obu testów pokazują, jak duże jest prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji alergicznej na konkretne alergeny. Nie wskazują jednak, jak silna może być reakcja alergiczna.
Dzienniczek żywieniowy
Jeśli pojawia się podejrzenie, że dziecko cierpi na alergię lub nietolerancję pokarmową, zacznij prowadzić dzienniczek żywieniowy.
Prowadź dziennik posiłków przez jeden tydzień, lub okres uzgodniony z lekarzem. Zapisuj wszystko nawet najmniejsze ilości. Przy prowadzeniu dzienniczka żywieniowego ważna jest rzetelność, dlatego od razu zapisuj podawane dziecku produkty i posiłki. Doświadczenie pokazuje, że nie sprawdza się wypełnianie dzienniczka pod koniec dnia. Uwadze umykają wówczas drobne przekąski, posiłki w drodze itp.
Skrupulatnie prowadzony dzienniczek jest bardzo pomocny przy stwierdzeniu, czy dziecko ma alergię, czy nietolerancje pokarmową. Analizując zapisy można zauważyć, jakie typy produktów wywołują, czy zaostrzają reakcje alergiczne.
Życie z alergikiem
Jeśli u twojego dziecka stwierdzono alergię lub nietolerancję pokarmową jest niezwykle ważne, by unikać kontaktów z alergenem. W przypadku alergii dziecku nie wolno mieć kontaktu nawet ze śladowymi ilościami alergenów, w przypadku nietolerancji można samodzielnie wprowadzać niewielkie ilości pokarmów uważnie obserwując reakcje. Po pewnym czasie zorientujesz się ile i jak często dziecko może zjadać określone produkty.
Alergik w domu oznacza więcej pracy przy organizacji wyjazdów, wyjść do restauracji, znajomych itp. Zawsze warto mieć pod ręką sprawny telefon, kontakt do lekarza, wyjeżdżając sprawdzić adres najbliższej przychodni, czy szpitala.
Planując wakacje lepiej wcześniej upewnić się, że ośrodek nie był wcześniej świeżo malowany, bądź czy przyjmowane są tam zwierzęta. Idealnie, jeśli byłby d dyspozycji kącik kuchenny i lodówka, tak byś mogła sama przygotować dla alergika posiłki.
Świadome zakupy
Zaopatrzenie lodówki i gotowanie dla dziecka z alergią pokarmową jest zwłaszcza na początku sporym wyzwaniem. Trzeba czasu i pewnej wprawy, by nauczyć się dobierać odpowiednie produkty nie zawierające alergizujących substancji, tak, by przygotowywane posiłki były pełnowartościowe, smaczne i różnorodne.
Nawykiem musi stać się uważne czytanie etykiet i oznaczeń na opakowaniach, ponieważ alergeny mogą mieć różne oznaczenia. Bardzo często produkty dla alergików mają już w ofercie supermarkety, czy sklepy ze zdrową żywnością. Wiele artykułów jest też dostępnych w internecie.
Online znaleźć też można wiele inspiracji i gotowych przepisów na smaczne dania dla alergików bez jajek, soi, mleka krowiego, koziego, sojowego, miodu, kakao, selera, orzechów ziemnych ani laskowych.
Czy dziecko wyrasta z alergii?
Każda alergia, która występuje w dzieciństwie może teoretycznie ustąpić wraz ze wzrostem dziecka. W jakim wieku to nastąpi i czy w ogóle zależy, na co uczulone jest dziecko. 90% alergii na mleko krowie i jajka u dzieci ustępuje z wiekiem, w przypadku alergii na orzechy wskaźnik ten oscyluje w granicach 20%.
Zdjęcie: Prawa do publikacji wizerunku podpisane z Shutterstock Inc.